طوفان نوح در کنار ماست. مقدمه مترجم

همه چیز داشتن و بازهم بیشتر خواستن، رفاه خودمان را مراقبت کردن، در عین حال از دیگران دریغ داشتن، اینست خصیصه زندگی کشورهای پیشرفته. ما به طور سیستماتیک آثار منفی سبک زندگییمان را به کشورها و مردم مناطق دیگر جهان منتقل می کنیم. و همه ما نقش خودمان را در این عمل انکار می کنیم.
جامعه شناس مشهور اشتفان لسنیش Stephan Lessenich در تحقیقات خود به طورکاملا دقیق و به لحاظ سیاسی حساس، تحلیلی را ارائه میدهد در مورد وابستگی و روابط استثمارگرانه اقتصاد جهانی. برخلاف آن چیزی که تا به حال دوست داشتیم اعتقاد داشته باشیم ، از بازار آزاد همگان منتفع نمی شوند. واقعیت اینست : وقتی یکی نفع می برد، دیگری بازنده است. و هر یک از ما نقش مسئولانه ای در این بازی حاصلجمع صفر داریم که در نتیجه بازندگان حالا بر درهای ما می کوبند. بر این اساس آنجور که لسنیش معتقد است ، زندگی ما تغییر میکند چه ما بخواهیم و یا نخواهیم.

مقدمه مترجم:
کتاب پیش رو ترجمه کتابی است به نام طوفان نوح در کنار ماست [1]. این کتاب توسط اشتفان لِسِنیش دکترای جامعه شناسی و پرفسورجامعه شناس در دانشگاه مونیخ نوشته شده و در سال 2017 این کتاب جزو پرفروشترین های سال معرفی شد تا جایی که نه تنها تقریبا در تمام روزنامه هاو پرتالهای خبری مطرح آلمان بلکه حتی در چندین پرتال خبری معروف غیر آلمانی هم ضمن معرفی این کتاب نقد هایی بر آن نگارش یافت ودر موارد بسیاری هم با خود نویسنده در مورد آن مصاحبه هایی انجام شد. علاوه بر آن خود نویسنده در بسیاری مراکز ادبی و دانشگاهی کنفرانسهایی را در معرفی این کتاب ویا ارائه تز مطرح شده در آن انجام داد.
تز مطرح شده توسط اودر واقع تعمیم دادن مسئله ای است که در سالهای دهه 70 تحت عنوان اکسترنالیتت در فعالیتهای اقتصادی مطرح شد. اکسترنالیتت Externalität و یا اکسترنالیزیرن Externalisieren به معنی جابجایی تاثیر عمل یک مجموعه به بیرون از عناصر آن مجموعه است. ومن در اینجا اکسترنالیتت و انجام آنرا یعنی اکسترنالیزیرن را به "برونفکنی" معنی کرده ام. این اصطلاح ابتدا در روانشناسی برای درمان به عنوان یک متد مطرح شد و بعد در اقتصاد به تاثیرات بیرونی تولیداتی اطلاق شد که طی آن هزینه این تاثیرات را افراد دیگری، که در مصرف این تولیدات مشارکت ندارند، باید بپردازند. یعنی در واقع جابجایی بخشی از هزینه ازدوش مصرف کننده بر دوش دیگران. در این مورد از میان نمونه های بی شماری که هر روزه در جریان است بهترین مثال آن را می توان در تولید انرژی اتمی ذکر کرد، یعنی تاثیرات مخربی که تولید انرزی اتمی به همراه دارد جزو هزینه های تولید آن محاسبه نمی شود و در واقع نسلها ی بعدی باید هزینه آنرا بر دوش بکشند. خود این مبحث در اقتصاد یک مبحث بسیار مهم و جنجالی است که کتابها و تحقیقات زیادی برروی آن انجام شده است، که مورد بحث این کتاب نیست. دکتر ليسِنیش Lessenich در کتابش همین امر اکسترنالیتت Externalität را به روابط جهانی بین کشورهای فقیر و پیشرفته تعمیم داده است. لِسِنیش، کشورهای پیشرفته صنعتی را به عنوان "جوامع برونفکن" (Externalisierungsgesellschaft) نام می برد و از نظر او این جوامع در درجه اول شامل کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی و ژاپن هستند که از آنها به عنوان «دنیای شمال» و یا «جوامع مرفه شمالی» و عناوین مشابه دیگری نام می برد. لِسِنیش این کتاب را خطاب به این جوامع و مردمان این جوامع نوشته، البته بیشتر خطاب او به مردم آلمان است و هرگاه صحبت از ما می کند منظورش مردم آلمان همچنین آمریکای شمالی و سایر کشورهای اروپای غربی می باشد.

این کتاب شامل پنج بخش و هر بخش شامل چند فصل است. طبق گفته خود نویسنده، در یکی از جلسات معرفی کتابش او اینگونه بیان کرد، که بخش یکم به معرفی خود محتوا و تز مطرح شده در کتاب می پردازد که بیشتر شامل مثالهای گوناگون در اطراف و اکناف جهان است. بخش دوم که کمی پیچیده تر به نظر می رسد وارد مسائل تئوریکی مربوط به اقتصاد و نظریات اقتصادکلان در ارتباط با نظریات جامعه شناسی می شود. به نظر خود نویسنده اگر این بخش برای خوانندگان کمی کسل کننده است گذراز آن نقصی در درک بخشهای بعدی ایجاد نمی کند. در بخش سوم عموما به معرفی سیستم نا برابری اقتصادی و نابرابری مبادله میان کشورهای مرکز و پیرامون، یعنی همان جوامع شمال دنیا و جوامع جنوب، می پردازد. و این نا برابری را از زوایای گوناگون مورد بحث قرار می دهد. در بخش چهارم به سیاستهای تردد مرزی پرداخته و سیاستهای ویزا و کنترل رفت و آمد را که به نفع کشورهای مرکز شمال و علیه کشورهای پیرامونی جنوب است ونیز نقش کنترل مرزی را در حفاظت و گسترش این سیستم نا برابر، معرفی می کند. و در بخش پنجم، که بخش پایانی است، به نوعی او نتیجه گیری می کند و راه حل نشان می دهد. یعنی ضمن تحلیل این مسائل، به تلاش این جوامع در لاپوشانی و ندیده انگاشتن نتایج برونفکنی اشاره کرده و همراهی مردم این جوامع را با این سیاست، یعنی "سعی در ندیدن"، مورد انتقاد قرار میدهد و ادامه این شرایط را غیر ممکن و نتایج این عملکرد را به بومرنگی تشبیه می کند که در زمانی نه چندان دور به سوی خود این جوامع باز خواهد گشت. او راه حل همه این مشکلات را فقط در «دیدن و بیان آن و تغییر در رفتار» به جای «ندیدن و سکوت و ادامه این روند رایج » می داند.

جند کلامی در ارتباط با ترجمه این کتاب:
ابتدا به انگیزه خودم در ترجمه این کتاب می پردازم. من سالها بود که همواره علت پیشرفت و توسعه کشورهای پیشرفته و عقب ماندگی کشورهای عقب مانده برایم سئوال بود. با اینکه در مطالعاتی که داشتم به این نتیجه قطعا واقف بودم که یکی از عمده ترین علتها، وجود استعمار و توسعه روابط استعماری از ابتدای دوران صنعتی و رشد سرمایه داری در جهان می باشد. ولی مانند بسیاری دیگر منهم به رشد و توسعه مدل رایج و پیوستن به زنجیره گلوبال خیلی دلخوش بودم و تصورم این بود که سیستمهای سیاسی و حاکمیتی این کشورها نقش اول را در پیشرفت آنها و رفاه مردمانشان دارا می باشد و اگر مردمان کشورهای عقب افتاده دارای این رفاه نیستند، همانا علت العلل سیستم سیاسی حاکم بر کشورشان می باشد. پس نتیجه می گرفتم که راه حل فقط در تغییر و دگرگونی سیستم های حاکم ملی این کشورها در جهت ایجاد سیستمی منطبق برسیستم حاکم بر جوامع غربی می باشد. یعنی با دگرگونی نظام و سیستم حکومتی، همه مسائل و مشکلات سر راه توسعه و رسیدن به یک جامعه رفاه برطرف شده و راه هموار می گردد. از طرفی همواره برایم این سئوال هم وجود داشت که چرا در بسیاری از کشورهای عقب افتاده جهان با وجود حرکتهای اجتماعی، که در بسیاری موارد هم رهبری آن را عناصر سالم و طرفدار منافع ملی ونیروهای مترقی و حتی عدالت خواه در دست داشتند، ولی نتیجه آن یا سرنگونی این حکومتها بوده (چه به وسیله کودتای مستقیم و یا به وسیله شورشهای مردمی) و یا اینکه اگر بر سر کار مانده اند نتیجه ای در جهت رفاه و توسعه این جوامع نداشته است (مثلا ویتنام با آن مبارزه پی گیر و موثرکه به شکست نظامی آمریکا هم انجامید، در نهایت همچنان یک کشور فقیر و عقب مانده است. و یا هند با آن حرکت ملی هنوز در زمره کشورهای فقیر و بسیار فقیر قرار دارد) و یا کشورهای معروف به ببرهای آسیا که بعد از یک دوره شکوفایی اقتصادی مجدد به ورشکستگی رسیدند. همچنین جنبشهایی مانند جنبش ملی کردن نفت در کشور خودمان که با یک کودتا ساقط شد و یا حکومت ملی آلنده در شیلی که با خشونتی شدید سر نگون گردید. مجموعه این سئوالات مرا به آنجا رسانده بود که آیا واقعا ریشه مسائل و مشکلات تا چه حد در محدوده مرزهای ملی قابل پیگیری است و تا چه حد به جایگاه یک کشور در سیستم جهانی مربوط است. این مسائل برایم مطرح بود تا آنکه در یک پرتال خبری، که به واسطه احساس نزدیکی فکری و علاقه به آن همیشه آنرا بازدید می کردم، نقدی را بر کتاب حاضر مشاهده کردم وعلاقه مند شدم بیشتر راجع به این کتاب و نظریه طرح شده در آن، بدانم و به شکرانه اینتر نت، بلافاصله جلسات سخنرانی متفاوتی را از خود نویسنده، در معرفی این کتاب، در یو تیوب پیدا کردم. گوش کردن به آن برایم جذاب بود وحس کردم که شاید پاسخی باشد بر بسیاری از این سئوالات. بلا فاصله این کتاب را تهیه ومطالعه کردم. با آنکه نه تسلط زیادی به زبان آلمانی و نه حتی در حد نگارش و ترجمه تسلطی به زبان فارسی داشتم تصمیم به ترجمه آن گرفتم. اکنون ترجمه آن به پایان رسیده و آنرا به مرور دراین پرتال قرارمی دهم به این امید که بعدها متن اصلاح شده آنرا به چاپ برسانم . به همین دلیل همینجا اظهار میدارم که قطعا این ترجمه از دید متخصصان و مترجمان، دارای ایرادات بسیاری خواهد بود ولی امیدوارم که با راهنمایی و توصیه های دوستان ایرادات کمتر شود.

در ترجمه این کتاب سعی بر این بوده که از سبک گفتار نویسنده فاصله نگیرم و تا حد امکان همان حس و مفهومی را منتقل کنم که مد نظر نویسنده بوده، که این امر با دشواریهای زیادی هم همراه بود. از آنجا که ترکیب ساختمانی جمله در آلمانی با فارسی تفاوتهای بسیاری دارد به همین خاطر برخی اوقات مجبوریم بخشهایی ازجمله را از آخر به اول ترجمه کنیم، که این امر علاوه بر اینکه مشکلاتی را به همراه دارد گاهی برای اینکه دقیقا همان مفهوم ارائه شود به دقت زیادی نیاز است. این کتاب با آنکه نظریه ای را در سطح دانشگاهی ارائه می دهد ولی طرف خطابش فقط صاحب نظران نبوده، و به نظر می رسد که مورد خطابش بیشتر مردم کشورهای پیشرفته است. به همین خاطر بعضی اوقات زبانش به زبانی شبیه به سخنرانی نزدیک می شود. واز طرفی چون موضوع مورد بحث مسائل حوزه جامعه شناسی است، که خود به دشواری بیان می افزاید و در بسیاری از اوقات هم، درک مفاهیم ارائه شده، کمی به دقت وچه بسا دوباره خواندن جمله نیاز دارد. اکثر کتاب با جملات بسیار بلند و ترکیب شده از چندین جمله تو در تو نگارش یافته، که این خود، هم در کار ترجمه دشواری بسیاری را ایجاد می کند، و هم نوشتن جملات فارسی به این طولانی کمی غیر معمول و گاهی از نطر فهم دشوار می باشد، که امیدوارم خوانندگان با صبر و شکیبایی در خواندن آن تلاش کنند. مورد دیگری که لازم به ذکر است ترجمه اصطلاحاتی است که اگر عین به عین ترجمه شود برای خوانندگان کاملا بی معنی و بی ربط خواهد بود در چنین مواردی - که البته تعداد آن خیلی معدود بود- سعی کردم معادل آن را که بتواند ارائه دهنده منظور باشد، بیاورم.
در این کتاب نویسنده برای درک مطالب و جملات طولانی از یک سری علائم نوشتاری استفاده کرده که منهم با آنکه در فارسی شاید همه آنها معمول نباشد همان گونه عمل کرده ام. مثلا از دونقطه: در همه جای متن استفاده کرده و بکار گیری آن به آن مفهوم است که جمله متعاقب دو نقطه، معنی و مفهوم جمله قبل را بیان می کند و یا آنرا تکمیل می کند. در جاهایی هم از دو -خط فاصله- برای جمله تکمیلی استفاده کرده، این دو خط فاصله تقریبا شبیه در پرانتز قراردادن ما در فارسی است. کلمات و یا جملات «برجسته» را هم به همین شکل که می بینید در بین این دو «گیومه» قرار داده. اسامی و اصطلاحات "خاص" همانگونه که مصطلح است با "ایضا" مشخص شده. در این متن در مواردی هم از پرانتز استفاده شده ولی همه پرانتز ها از نویسنده نیست آنهایی را که برای توضیح لازم بوده من خودم آورده ام و با کلمه -مترجم) این پرانتز ها مشخص است. همچنین گاهی لازم دیدم کلمه ای را، برای کمک به درک بهتر، به متن اضافه کنم که این کلمات هم در بین [کروشه] جای دارد. با این وجود در پاره ای از موارد بهتر دیدم که عین متن آلمانی را به عنوان زیر نویس بیاورم تا برای دوستانی که به زبان آلمانی آشنایی دارند، کمکی باشد در درک بهتر آن. در پایان از همکاری دوست بسیار خوبم "داریوش" که در تصحیح ترکیب بندی بسیاری ازجملات فارسی کمک کرد تشکر می کنم. امید وارم که این ترجمه، که درجای خود "تصویری دیگر" از روابط جامعه جهانی ارائه می دهد، مورد توجه علاقه مندان قرارگیرد.
مهدی مترجم
مارس 2018
-------------------------------------------

1- NEBEN UNS DIE SINTFLUT - Die Externalisierungsgesellschaft und ihr Preis

فصل بعدی